وکیل یا نماینده یا جانشین کسی است که از طرف شخص دیگری – حقوقی یا حقیقی – به موجب عقد وکالت برای انجام کاری مأمور می‌شود. وکیل در موضع دفاع، از تامینات شغل قضا برخوردار است و شخصاً امکان مبادرت به تجارت ندارد چون خلاف شان اوست. حرفه وکالت از آثار مترتبه بر تجارت، پیروی نمی‌کند و بدین جهت، وکالت را نمی‌توان یک کسب و کار تلقی کرد. موید این حقیقت قانونی، سیاستهای کلی نظام در امور قضایی است که وکالت را در زیرمجموعه امور قضایی آورده است و در [قانون اساسی] نیز در فصل سوم یعنی فصل حقوق ملت ذکر شده‌است و از اصل چهل و چهار مستثنی است.
وکالت یک عقد جایز است که در چارچوب مقررات قانون مدنی منعقد می‌شود و طرفین آن وکیل و موکل نامیده می‌شوند. می‌توان برای وکیل انتخابی حد و مرزی مشخص کرد که که در چه زمینه ای اجازه وکالت از طرف موکل را دارد و در چه زمینه ایی خود موکل باید برای انجام آن کار حضور یابد .
نایب السلطنه را در دوره صفویان «وکیل» می‌گفتند و عنوان «وکیل الرعایا» هم از همین‌جا برخاسته است.
انواع وکالت
وکالت مطلق : به این معنا که فرد ، دیگری را برای انجام تمام امور خود ،وکیل و نایب خود می نماید( مانند خرید خانه و خودرو …. )
وکالت مقید : در این نوع از وکالت ، مورد وکالت خاص و معین است و وکیل باید در همان مورد معین عمل نماید ( مانند خرید خانه … )
مورد وکالت باید امری باشد که به موجب قانون یا طبیعتا” در انحصار موکل نباشد ن همچنین خود موکل توانایی قانونی انجام آن عمل را داشته باشد .
گونه‌ها
انتخابی
در مواردی بکار می‌رود که شخصی، وکیل خود را انتخاب و با انعقاد قرارداد وکالت از او می‌خواهد وکالت او را برای دفاع از حقش در مراجع قضایی برعهده بگیرد. وکیل دادگستری به فردی گفته می‌شود که معمولاً پس از طی کردن آزمون‌ها و آموزش‌های مختلف حقوقی و دریافت پروانهٔ وکالت دادگستری، مجوز وکالت و حضور در مراجع قضائی از جانب اشخاص دیگر را دریافت می‌کند. در ایران پروانهٔ وکالت دادگستری توسط مرکز وکلای قوه قضاییه و کانون وکلای دادگستری به دارندگان شرایط وکالت اعطا می‌شود.[۲]
تسخیری
در مواردی که دعوایی کیفری جریان داشته و علی‌رغم ضروری بودن حضور وکیل، در دادرسی و محاکمات، به دلیل امتناع متهم از اخذ وکیل یا نداشتن توانایی مالی برای این کار، وکیلی برای دفاع از متهم وارد پرونده نشده‌است که در این صورت به تشخیص دادگاه، از بین وکلای دادگستری وکیل رایگان برای او گرفته می‌شود. عنوان وکیلی که به این ترتیب وارد پرونده می‌شود، وکیل تسخیری است.
معاضدتی
در مواردی که اشخاص برای دفاع از حقوق خود در دعاوی حقوقی نیاز به وکیل دارند ولی توان مالی انتخاب وکیل را نداشته باشند که با تشخیص اداره معاضدت مرکز وکلای قوه قضاییه یا کانون وکلای دادگستری ، وکیلی به صورت رایگان دفاع از حقوق شخص مُعسِر را برعهده می‌گیرد. عنوان وکیل یاد شده در این موارد، وکیل معاضدتی است.
اتفاقی
اگر شخصی تحصیل کرده ر شته حقوق باشد اما پروانه وکالت نداشته باشد و بخواهد برای حل مشکلاتی که بستگان نزدیک او در مراجع قضایی دارند اقدام نماید با طی مراحلی مجاز در این امر می باشد . شخصی که با این روش وکالت موردی برای دفاع از حقوق بستگان نزدیکش را بر عهده می گیرد را وکیل اتفاقی می گویند .
بدون شرح